ZEKA GERİLİĞİ (Mental Retardasyon) NEDİR ?

Zeka Geriliği (Mental Retardasyon), kişinin gelişim düzeyi ile bilişsel fonksiyonlarının aynı düzeyde olmadığı anlamına gelir. Yani kişinin bellek süreçleri (Dikkat, algı, hafıza, akıl yürütme, problem çözme ve muhakeme becerileri), kendi akran yaşıtlarının altında bir performans sergiler.

Bunun yanında kişinin öz bakımında, iletişiminde, sosyal – dil – motor becerilerinde, akademik yaşamında bir takım bozukluklar gözlenir.

ZEKA GERİLİĞİ NE SIKLIKLA GÖRÜLÜR ?

Zeka geriliği, erkek çocuklarda görülme sıklığı kız çocuklarına göre daha fazladır. Zeka geriliği (Mental Retardasyon) vakalarında %75'i hafif, %10'u orta, %5'i ağır şiddette görülür. Bu dağılım kişinin yaşına, sosyo – ekonomik faktörlere ve kültürel faktörlere göre değişkenlik gösterir.

ZEKA GERİLİĞİNİN NEDENLERİ NELERDİR ?

Zeka geriliğinin nedenleri arasında bir çok faktör rol oynamaktadır. Bu faktörleri sıralayacak olursak; öncelikle annenin doğum süreci, biyolojik ve tıbbi nedenler ve psiko – sosyal süreçler olarak düşünülmelidir.

Zeka Geriliğine Sebep Olabilen Doğum Öncesi Nedenler:

Annenin doğum öncesi döneminde kötü ve yetersiz beslenmesi, bulaşıcı hastalık veya zehirlenmenin olup olmadığı, alkol – kötü madde kullanımının olup olmadığı önemlidir. Aynı zamanda, ailede kalıtımsal bir geriliği olan kişi varsa zeka geriliği riskini arttırır.

Zeka Geriliğine Sebep Olabilen Doğum Esnası Nedenler:

Doğum esnasında prematüre veya geç doğum, doğum sırasında oluşacak kafa travmaları zeka geriliğinin nedenleri arasındadır.

Zeka Geriliğine Sebep Olabilen Doğum Sonrası Nedenler:

Doğum sonrasında, yetersiz beslenme, çocuk istismar ve ihmalin zeka geriliğinin oluşmasına katkı sağlar.

Zeka Geriliğine Sebep Olabilen Biyolojik – Tıbbi Nedenler:

Biyolojik – Tıbbi nedenler arasında; kromozom anomalileri, beyne oksijenin yeterli düzeyde gitmemesi veya gitmemesi olarak nitelendirilir. Psiko – sosyal süreçlerde; kişinin sosyal, davranışsal ve eğitsel anlamda karşımıza çıkar.

Zeka geriliği bir çok bozukluklara neden olmaktadır. Bu bozuklukların başlıcaları Hidrosefali, Cerebral Palsy, kan uyuşmazlığı gibi bozukluklar başlıcalarıdır.

ZEKA GERİLİĞİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR ?

Zeka Geriliği kişinin ilk yıllarından itibaren farklı şiddetlerde belirtiler gösterir.

Tablo : Dünya Sağlık Örgütüne Göre Zeka Seviyesi Sınıflandırması
(79 ve üzeri belirtilmemiştir).

Kişinin zeka düzeyine göre gelişiminde bir takım gecikmeler görülür. Zeka geriliği olan çocuklar, öğrenmelerinde, hatırlamalarında, dikkatlerinde yaşıtlarına oranla odaklanmakta zorluk çekerler. Sosyal yaşantılarında kendilerinden daha küçük çocuklarla oyun oynamayı, iletişim kurmayı tercih ederler. Bu çocuklarda uyum ve davranış problemleri sıklıkla gözlenir.
 

DONUK ZEKA NEDİR ?

Donuk zeka, zihinsel becerilerde ortalamaların çok hafif altında olduğu durum olarak karşımıza çıkar. Bu düzeyde olan çocukların öğrenme ve eğitilme potansiyelleri zeka geriliği olan çocuklara göre daha yüksektir. Bu çocuklar geç kavrar ve çabuk unutma eğilimindedir. Akranlarını bir kaç yıl geriden takip ederler fakat normal eğitim alabilecek durumdadırlar.

                                                  ZEKA GERİLİĞİNİN TEDAVİSİ NASIL YAPILIR ?

Zeka geriliğinin (Mental Retardasyon) tespitinin yapılabilmesi için bir takım test ve ölçeklerden faydalanmak gerekir. Bu testlerin en güvenirliği ve geçerliği olanları, Stanford – Binet Ölçeği ve Wisc – IV) ölçeği olarak karşımıza çıkar. Bu test ve ölçekler yardımıyla çocuğun zihinsel işlevlerinin düzeyi hakkında bizlere bilgi verir. Bu düzey belirlendikten sonra belirli bir kategoriye tabii olunur. Buna göre eğitsel bir programlama yapılır.

ZEKA GERİLİĞİNİN PSİKOLOJİK ETKİLERİ NELERDİR ?

Zeka geriliği şüphesi olan aileler ne kadar erken davranırlarsa o kadar iyi olur. Çünkü burada, özel eğitimden ve okul eğitimi en fazla düzeyde fayda sağlanmaktadır. Burada çocuğun zayıf ve güçlü yönleri belirlenir. Çocuğun gerekli görüldüğü alanlar desteklenerek ihtiyacı karşılanmaya çalışılır. Tüm bunlarla birlikte çocuğa uygun bir eğitim programı hazırlanmalı, ev ve okulda yapılacak egzersizler hakkında öneriler verilmeli, ailenin de desteğiyle uygulanmaya çalışılmalıdır.

Gerekli görüldüğünde psikiyatri ile işbirliğine gidilip ilaç tedavisi olmalıdır. Önemli olan burada aile – çocuk – psikolog ile işbirliği içerisinde olmaktır. Verilecek bu programları özenle uygulandıktan sonra bir takım alanlarda iyileşmeler gözlenir. Öğrenme kabiliyetinde gelişme, eğitilebilir oldukları gözlenir. Bunun için büyük miktarda çaba ve emek gerekir.

Herkese sağlıklı günler dilerim.

Uzman Klinik Psikolog

Onur KÖK